MUTILZARRA PEÑAREN RIAIU RIAU

 

Zer da? San Fermin bezperan Iruñeko herrian zehar egiten den dantza da.

Noiz: Uztailaren 6an 18:00etan

Non: Udaletxeko Enparantzatik abiatu, Kale Nagusitik pasatu eta San Lorenzo kalean amaitzen da.

Iraupena: gutxi gorabehera 2 ordu 

Aholkua: San Ferminetako arropa erabili

Nori zuzendua: gazteei nahiz helduei. Haurrek gozatuko dute hasieratik lehenengo lerroetatik ikusten badute.

Giroa. Giro alaia. Dantza 

AZALPENA

Uztailaren 6an 16.30etan, San Fermin bezperan, hiriko udaletxean, mazela-, klarinete- eta atabal-jotzaileek, “La Pamplonesa” musika bandak, Erraldoiek eta Buruhandien konpartsak lagunduta,  Udaletxetik San Saturnino kalean eta kale nagusian barrena San Fermin  kaperara hurbilduko gara (San Lorenzo Eliza).

90. hamarkadaren hasieratik, 1996an salbu, ekitaldi hau ez da San Ferminetako programan agertzen. Baina Riau Riau (horretaz ari baitziren aipatzen ez bazuten ere) duela askoz gehiago ez da ospatzen.

Riau Riau ez zen inoiz bere horretan programa ofizialetan agertu. Iruindarrek Korporazio Munizipala udaletxetik San Lorenzoraino laguntzen zuten San Fermin bezbera ospatzearen karietara. Erraldoiek eta Buruhandiek lagunduta Santua Kale Nagusitik eramaten zuten Astraingo balsa jo eta “Alegria de San Fermin” kantatzen zutelarik.

Astraingo Vals-a

RIAU RIAUREN HISTORIA LABURRA

Ohitura horren sortzailea Ignacio Baleztena izan zen “Premín de Iruña” ezizenez ezagutua.

Behin, 1911an, Ignaciori “riau riau” ohiukatzea otu zitzaion, Astraingo Balsa entzun ondoren giroa alaitzeko asmoz. Baina udaletxeari ez zitzaion egokia iruditu eta ohikoa den moduan, isuna jarri zioten.

Horrela, debekatu egin zuen, baina gazteriak gogokoa zuenez, aurrera eraman zuten.

Era berean, Premín de Iruñak kantu hauek eskaini zizkien: 

RIAU-RIAUari KOPLAK

 “Qué majos y qué elegantes

marchan nuestros concejales

precedidos de gigantes

gaitas, chistus y timbales.

                                                    Os recomiendo de veras

que tengáis mucho cuidau

de que no os multe Lasheras

por gritar fuerte Riau-riau.

 

Esos tubos relucientes

y esos fraques tan planchaus

al verlos dicen las gentes

¡Rediez lo que habrán costau!

Ni en París ni en los Madriles

ni en San Luis de Potosí

se encuentran unos ediles

                                                     más majos que los de aquí.”

(Zein jatorrak eta dotoreak

doazen gure zinegotziak

erraldoiak, gaitak, txistuak eta danborrak

aurrean dituztela

Benetan gomendatzen dizuet

kontuz ibiltzea

Lasherasek isuna jar ez diezazuen

Riau-riau ohiukatzeagatik

Tutu disdiratsu horiek

eta lisatutako frakak

jendeak ikustean esaten du

Zenbat kosta ote zaizkizuen!

Ez Parisen ez Madrilen

ezta San Luis de Potosin

hemengoak bezain jatorrak

diren zinegotziak)

Hau izan zen Riau Riau-ren letra. Horretan ikus daiteke Ignaciori eta gainerakoei ez zitzaizkiela  debeku munizipalak axola eta bestaz gozatzea erabaki zutela. Dena den, Riau Riau besta debekatua izan zen, 1927an adibidez, Demetrio Martínez de Azagrak bestak kitatzen saiatu zen kultura ezaren manifestaldi eta  komeni ez zen ekitalditzat hartzen zituelako.

Ez zitzaion ezertarako balio. Azkenean jendartean arrakasta zuen ekitaldi hori aurrera eraman baitzen eta Udaletxetik ateratzean Riau Riau ohiukatzen segitzen zuten.

Urteak pasa, giroa probeste aldera, geroz eta luzeagoak egiten ziren. Horrela ordu gehiagoz probesten zen uztailaren 6ko besta. Aldi berean, urtean zehar hain golko gainean izandako poliziari ezkutuan ostikoak eta bultzadak ematen zitzaizkion.

1965etik aurrera, ekitaldiaren iraupena asko luzatu zen. Gainera, dibertigarria zirudien geroz eta denbora luzeagoz Korporazioaren eta musika bandaren pazientziarekin jokatzeak.

1972an, bertan behera utzi zuten lehenengoz, 45 minutuan zinegotziak metro batzuk baino ezin baitziren mugitu. 1980an, berriz, korporazioak 5 ordu eta 25 minutu behar izan zuen 500 metro igarotzeko.  Ekitaldi hau modu alaian luzatzen saiatu izan bazen ere, azkenean politika eta kritika kutsua hartu zuen eta kolpe eta irainetan zentratu zen. Harrezkero, urtero bertan behera utzi izan zen eta 1990 behin-betirako kendu zuten bestetatik. Garai hartan ez zen bakarrik ibilbidea oztopatzen, udaletxetik ateratzea ere ekiditzen zitzaien eta askotan eraikinera sartu ere egiten ziren manifestariak. Riau Riau hilda zegoen.

1996an Javier Chorraut alkateak ekitaldia berpizten saiatu zen baina berriz istiluak errepikatu zirenez, bertan behera utzi zuen.

1997an Joaquín Baleztena Gurrearen eskutik Mutilzarra Peña ekitaldia berreskuratzen saiatu zen ospakizunak utzitako lekua bete nahian. 1997tik ekimenak parte-hartze handiagoa izan du. Hasieran, ahal zen moduan agertzen ginen txarangak lagunduta, eta Joaquín Catalanek, 80 bat urteko alde zaharreko barrideak animatuta, bere soineko bereziak eta guzti atera baitzen.

2002an, Iruñako Erretirodunen Elkarteak antzeko ekitaldia sortzen saiatu ziren beti ere publizitate eta indar gehiago eman nahian. Beraiekin elkartu eta bi ekitaldiak elkartzen saiatu ginen arrakasta handia lortuz. Horrela, urtero elkarrekin ospatzen joan ginen.

2004an ekitaldiaren arrakasta ikusita, “La Pamplonesa” musika bandak gurekin bat egin zuen, Riau-riau bertan behera utzi zenetik lehen aldiz.

2012an Enrique Maya alkatea ekitaldia berpizten saiatu zen baina berriz istiluak errepikatu zirenez, bertan behera utzi zuen.

Baina, Sanferminetako ospakizun hau ez da erabat galdu.

2013an berriro, uztailaren 6an, 18:00etan, udaletxeko enparatzara hurbilduko gara Astraingo Balsa entzunez eta Riau Riau ohikatuz.

Peña Mutilzarra