“Gartxot”en mitoak (II): Altobizkarreko kantua

Si quieres leer este texto en español, haz clic aquí.

Si vous voulez lire ce texte en français, cliquez ici.

Erlijioa Nafarroan blogatik

Aurreko sarrera batean esan genuen bezala, Gartxot, konkista aitzineko konkista  filman Arturo Kanpionek bere El bardo de Izalzu (1917) eleberriko argudioari jarraituz,  bardoak euskaraz herriaren ekintza gogoangarriak kantatzen ditu. Orreagako bataila ospetsua da (778), zeinean euskaldunek Karlomagnoren ejerzitoaren atzekaldea erasotu eta Roldan hil zuten.

Filma honetan ez da agertzen Altobizkarreko Kantua Kanpionek bere eleberrian islatzen duen bezala eta kantua “Orreagako Kantua” bezala aipatzen du. Gartxotek bere seme Mikelotekin kantatzen duen kantu hau erlijioso berriek (Conquesetik etorritakoak) debekatzen dute Chanson de Roland ezarriz.

Filmaren musika bera Benito Lertxundi kantari euskaldunak egin du. Lertxundik, duela hainbat urte, Altabizkarreko Kantuaren bertsio bat egin zuen (Altabizkar / Itzalzuko bardoari, 1981). Benito Lertxundiren bertsioak, egilearen beste hainbeste abestiren moduan, arrakasta handia izan du, bere indar sinboliko eta sentimentala dela eta.

Kanpionen eleberrian Altabizkarreko Kantuak daukan esanahiaz jabetzeko,

“Gartxot”en mitoak: euskara Orreagan

Si quieres leer este texto en español, haz clic aquí.

Si vous voulez lire ce texte en français, cliquez ici.

Erlijioa Nafarroan blogetik

Orreagako Ama

Aurreko sarrera batean, “Gartxot”, konkista aitzineko konkista filmaren faltsukeriaz eta oinarri historiko ezaz hitz egin genuen. Gauza askoren artean, ondoko galdera botatzen genuen: Elizak -kasu honetan Orreagako abadeek- latina euskararen kaltetan inposatu izan balu nola da posible herri horretan gaur egun arte euskaraz mintzatu izana?

Gainera, lurralde hauen kristautzea latinaren bidez egin izan balitz, hainbesteraino errotuko al zen kristau-fedea? Gaur egun arte iraun dute mendez-mende hainbat bailarek Orreagara egindako erromeriek. Zein hizkuntzatan zuzendu da herria Orreagako Amarengana? Bere ama hizkuntzan, hau da, euskaraz. Honen isla aurki daiteke kantuetan, otoitzetan, bertsoetan, sermoietan, hainbat ohituretan, etab.

Honen guztiaren adierazgarri diren zenbait testigantza historiko ekartzen ditugu jarraian:

Milaka ikasle “Gartxot” filma ikustera eramaten ari dira

Si quieres leer este texto en español, haz clic aquí.

Si vous voulez lire ce texte en français, cliquez ici.

Erlijioa Nafarroan blogatik hartutako artikulu hauek irakurtzera gonbidatzen zaituztegu.

2011an Asisko Urmeneta eta Juanjo Elordik plazaratutako “Gartxot, konkista aitzineko konkista” filma ederki zabaldu da Euskal Herria osoan. Izan ere, kultur erakundeen babesa eta Euskal Herriko kantari, musikari eta idazle askoren laguntza izan du. Orain gutxi, euskal ikasleak film hau ikustera eramateko gonbitea luzatu diete egileek Euskal Herriko ikastetxeei. Hortaz gain, DVD bertsioari esker, ikastetxeetan ikusi ahal izango da filma zinemara joan beharrik gabe.

Baina zer kontatzen du “Gartxot”ek? Irakurleek jakingo dutenez, filma Arturo Campion idazle iruindarrak 1917an gazteleraz argitaratutako “El bardo de Izalzu” eleberrian oinarritzen da. Poligrafo nafarrak Zaraitzuko kondaira bat hartu zuen abiapuntutzat liburu hau idazteko. Campionen liburuak historikotasun urria dauka, baina Gartxot filmaren egileek oraindik urrunago eraman dute beraien sormena.

“Gartxot” ikuspuntu historikotik

Azken hamarkadetan euskal gizarteak itzelezko ahalegina egin du bere kultura ahanzturatik askatu eta arnas berriaz hornitzeko. Arrakasta begi bistan dago. Inoiz ez dugu gaur bezainbeste lan literario izan, inoiz ez dugu gaur bezainbeste antzerti-lan izan, eta inoiz ez dugu gaur bezainbeste zinema-lan izan. Honen adibide bat iazko udazkenean plazaratu zen Gartxot filma dugu. Arturo Kanpion idazlearen nobela batean oinarritua, erdi aroko euskaldunen bizimodua eta haren ohituren aldeko borroka deskribatzen du. Liburu batek lagunduta filmaren istorioa errealitate historikoarekin uztartzen saiatzen da. Esan beharrik ez dago euskaltzaleen artean tira handia izan duela film honek. Hala ere, izugarrizko gezurra dakar ezkutua jendeari kulturaren “ogitartekoarekin” batera sartu nahi diona.

Jakinminez bazaude, egin klik hemen!