“KARGU PASTORALA DAUKADAN BITARTEAN, EZ DUT INOIZ ERE BOZKATUKO”

El arzobispo del pueblo

Marzelino Olaetxea, herriaren artzapezpikua Argazkia: Wikipedia

On Marzelino Olaetxea Loizagaren (Barakaldo, 1888 – Valentzia, 1972) irudia argitzen jarraituko dugu, Nafarroako Parlamentuaren adierazpenak 1936-1939ko gerra bitartean Iruñako gotzaia izan zenari eragiten baitio (frankismo garaian Nafarroako seme kutun izendatu zuen Foru Aldundiak).

Jada, errepresioaren kontra eta Ezkabako presoen alde gotzaiak egindako gauza asko ikusi dugu. Orain Olaetxea gotzaiak Erregimenarengandik aparte jokatzeko arazorik ez zuela demostratzen duen gertakari bat ekarriko dugu gogora.

Honela, 1947an, erreferendum instituzionala zela eta -Gobernuak parte hartze masiboa eskatzen zuen- Olaetxeak bozkarik ez ematea erabaki zuen, bere burua elizbarrutiko fededun guztien aitatzat zeukalako, erregezale zein errepublikazeleena. Gobernatzearen ministroari ez bozkatzeko asmoa adierazi zion eta jarrera honi buruz Valentziako gobernadore zibilarekin eztabaida polemiko bat izan zuen.

Gobernatzearen ministroari bidalitako gutun batetan (Blas Pérez González, 1947ko uztailak 14) Olaetxeak klausura lekaimeen bozkaren kontra ez ezik, lekaime guztien bozkaren kontra ere egoteko bere arrazoiak azaldu zituen. Eta berak zergatik ez zuen bozkatzen adierazi zuen:

“Mandé a mi Boletín Eclesiástico y reprodujo espontáneamente toda la prensa diaria de Valencia, la Circular que en este sobre incluyo. Antes de mandarla tuvo ocasión de leerla el Excmo. Sr. Gobernador Civil, al cual le pareció bien.

A tenor de esa Circular se animan los fieles al cumplimiento de su deber de ciudadanía en la emisión del voto.

El Excmo. Sr. Gobernador Civil habló con mi Sr. Vicario General, en ausencia mía, y hoy invitado por mí, conmigo, sobre el voto de las Religiosas y el del Sr. Arzobispo.

Me alegraré de que dé cuenta a Vuecencia de esta conversación, pues siendo hombre muy inteligente y buen amigo reflejará estrictamente la verdad, pero no renuncio yo al honor de manifestársela, aunque sea muy en resumen.

Le dije era yo de parecer de no angustiar a las Religiosas (algunas han manifestado ya esa angustia) con la emisión del voto; y que en cuanto a las de clausura era mi decisión que no salieran de su santo retiro.

Los votos de las Religiosas son pocos y no cuentan para sacar a flote, tan a flote, como el Gobierno quiera, el Referéndum.

Esas buenas mujeres hacen más por el Referéndum orando en sus casas, que sacadas de ellas para emitir un voto que no se precisa.

En cuanto al voto del Sr. Arzobispo.

Yo no lo tuve en Navarra (donde hablé y escribí a los sacerdotes lo mismo que les he escrito en esta Circular), y no figuro en el censo electoral de Valencia.

Supongo que mientras tenga el cargo pastoral no votaré jamás en mi vida.

Creo que haré mayor bien a la Religión, a España y al Caudillo no apareciendo ante las urnas.

Esta archidiócesis tiene una mayoría muy grande de izquierdistas. No piensa así el Excmo. Sr. Gobernador Civil; pero yo no puedo seguirle en su optimismo después de hablar con casi todos los Sres. Párrocos de la misma.

Ahora bien, si yo aparezco a sus ojos mirando solo a lo estrictamente religioso seré más eficaz; tal vez el único eficaz para acercarlos a la Iglesia, a la Patria y al Caudillo. Me creerán más.

Solo el bien de las almas me mueve.

El Excmo. Sr. Gobernador, que no compartía mi manera de pensar, se ha mostrado, como siempre, un gran caballero.

Perdóneme, Excmo. Señor, que entre tantos graves asuntos como tiene entre manos, le haya quitado yo unos minutos.

Dios le pague largamente toda la bondad que tiene conmigo. Afmo. amigo agradecido y s. s. y cap.

† Marcelino, arzobispo de Valencia”

(Vicente Cárcel Ortí, Caídos, víctimas y mártires, Espasa, 2008, 366. eta 367. orr.)

Gure lehen sarreran esan genuen bezala, historia ez dator bat politikarien klixe sinplista eta interesatuekin. Hortaz, gizarteak ez luke iraganaren kontakizuna beraien eskuetan utzi behar.

EZKABAKO PRESOEN ZORION-GUTUNAK OLAETXEA GOTZAIARI

marcelino1

Presoek Olaetxeari bidalitako zorion-gutuna Argazkia: Archivalencia

 

Aurreko sarreran (Olaetxeak Frankori bidalitako gutun pertsonala), gotorlekuko presoen askatasuna eskatzeko Olaetxea gotzaiak Frankori bidalitako gutun pertsonalaz mintzatu ginen. Presoek, bestetik, hainbat zorion-gutun bidali zizkioten gotzaiari, ondokoa bezala:

En el día de la Natividad del Nuestro Señor Jesucristo Año de 1940 y en el día de la Circuncisión del señor Año de 1941 los reclusos de la Prisión Fortaleza de San Cristóbal elevan al Ilustrísimo Señor Obispo de Pamplona Don Marcelino Olaechea el siguiente mensaje:

Ilustrísimo Señor: Dos mil hombres, que viven, sufren y esperan entre los muros de esta Prisión, y que al correr de los años de cautiverio recibieron de Vuestra Ilustrísima tanta ayuda moral y material —tanto consuelo y tanto socorro— felicitan a Vuestra Ilustrísima de todo corazón, en estos días solemnes y hacen las más fervientes votos para que Dios conceda a Vuestra Ilustrísima cuantas gracias, venturas y alegrías merece Vuestra Ilustrísima.

Los reclusos del Fuerte de San Cristóbal felicitan las Pascuas a Su Ilustrísima. En estos pliegos de firmas va a S. Ilma, además de una felicitación, el cristalizar de un profundo agradecimiento en unos corazones sencillos.

Muchos de los firmantes hace muy poco que han aprendido a escribir. Y el detalle tal vez más encantador es esa página, a primera vista desordenada, de los reclusos de la 4.ª Brigada. Al solicitar de ellos unas firmas se volcaron todos sin hacer caso al decirles que solamente bastaba con seis en representación de los demás y llenaron el pliego sin dejar sitio ni para el epígrafe.

Sirva este testimonio de gratitud para que S. Illma. continúe teniendo a estos reclusos en lugar predilecto de su corazón.

(Vicente Cárcel Ortí, Caídos, víctimas y mártires, Espasa, Madrid, 2008, 364. orr.)

Jarraituko du…

OLAETXEAK FRANKORI BIDALITAKO GUTUN PERTSONALA

Sin título

Preso baten zorion-gutuna Olaetxeari Argazkia: Archivalencia

Ezkabako presoek Olaetxea gotzaiari bidalitako esker oneko gutunaz hitz egin eta gero, On Marzelinok, preso politikoen alde mintzatuz, Frankori bidali zion gutun pertsonalaz arituko gara. Baina, ezer baino lehen, gotorlekuko kaperau bat zen Jose Maria Pascual Hermoso de Mendozak (bestea Ramon Lezaun Armendariz zen) presoen alde bitarteko izateko eskatuz gotzaiari bidalitako gutuna transkribatuko dugu:

Prisión Fortaleza de San Cristóbal. Pamplona. Servicio Religioso. 11 de diciembre de 1940.

Iltmo. Sr. Obispo de Pamplona.

Amadísimo Señor Obispos: En vista de que transcurre el tiempo sin que se vea una solución a este grave problema de los presos políticos, me tomo la libertad de hacerle unas breves observaciones acerca del mismo para que V. E. si lo estima conveniente, haga cuanto pueda en favor de tanto desgraciado.

Le voy a hablar, Sr. Obispo, con toda la fuerza que pueden dar a mis palabras la convivencia continua (V. E. lo sabe) con dos mil hombres de todas las provincias de España que consumen su vida en esta Prisión de San Cristóbal. ¡Dos mil hombres y condenados todos ellos a la pena de treinta años!

No dudo que para muchas gentes que no han visto los expedientes de estos reclusos, su pena y su prisión están justificados; mas los que conocemos sus causas y sus sentencias a través de los textos oficiales, no acabamos de comprender cómo se les puede tener a la mayoría de ellos por más tiempo en esta situación.

Cuando nuestro invicto Caudillo «queriendo liquidar las responsabilidades contraídas con ocasión de la criminal traición que para la Patria realizó el marxismo al oponerse al Alzamiento del Ejército y la Causa Nacional con el fin de alejar en lo humanamente posible desigualdades que pudieran producirse y que de hecho se han dado en numerosos casos», dio el decreto para la constitución de la «Comisión de Examen de Penas», una corriente intensa de simpatía y de fe hacia el mismo inundó durante algún tiempo los corazones de los presos y de todas sus familias. Porque, examinándose cada uno en el fuero de su conciencia —como les decía «Redención» en el editorial de este día y a tenor de lo que las copias de sus sentencias decían (sin tener en cuenta el que muchas de estas están  fundamentadas en falsas denuncias y odios personales) la mayoría de ellos creyeron que había llegado la hora de cumplirse de palabra la promesa tantas veces dada de que los que no tenían las manos manchadas en sangre nada tenían que temer.

Pero hoy, Sr. Obispo, después de once meses que hace que se dio ese Decreto, el pesimismo y la desconfianza vuelven a renacer en estos pobres presos. Porque si es verdad que las Auditorías como las de Bilbao, Burgos y Galicia principalmente, comprendieron el pensamiento del Caudillo y el alcance de su decreto, otras, v. g., Valladolid, Segovia, Salamanca, etc., no lo han comprendido. Los reclusos pertenecientes a estas provincias, nuestras desde el primer día del Glorioso Alzamiento y presos también desde esos primeros días, no saben a qué es debido el que se les retenga cuando, en virtud de ese Decreto del Caudillo, hace tiempo ya, que debieran gozar de libertad.

¿Y los conmutados de la pena de muerte? ¡Cuántos de ellos hay que si hoy fueran revisados sus expedientes se les pondría en la calle!

¿Y los ancianos… y los enfermos? Sr. Obispo, por Dios y por España, hable de este problema con el Caudillo. Estoy seguro de que la nobleza de su corazón tomará en cuenta y con agrado estas observaciones que él las desconoce porque no puede vivirlas ni llegar al fondo de las mismas. Todavía hoy los presos tienen fe en nuestro Caudillo.

Todavía pronuncian su nombre con la máxima devoción y el mayor respeto. Todavía, cuando los tuberculosos ven consumirse su vida lejos de sus seres queridos, cuando los que carecen de medios económicos se ven acosados por el hambre a causa de la escasa alimentación que se les da, cuando los desarrapados no pueden vestirse ni abrigarse,
cuando los ancianos se ven privados del cariño que a su edad corresponde, cuando los padres reciben noticias de la trágica situación porque atraviesan su mujer y sus hijitos… todavía dicen con fe: ¡Si esto lo viera y supiera el Caudillo! Por Dios y por España, Sr. Obispo intervenga en este grave problema. ¿No le parece que podían poner a todos los no están manchados en sangre en libertad atenuada y con las mismas condenas que hoy tiene, debidamente controlados, para que su conducta se fuera redimiendo para la Patria? Esté seguro de que mientras el Gobierno diera la sensación de autoridad que hoy tiene, ninguno de ellos se movería de su sitio y todos procurarían incorporarse lo antes posible en el nuevo Estado. Harían, ni más ni menos, lo que hacen los reclusos que han sido excarcelados.

Perdone este atrevimiento y sepa que lo único que me ha movido a escribirle esta carta es el deseo de que V. E. haga algo en favor de tantos desgraciados.

Suyo devotísimo y humilde capellán José M. Pascual.

Bestalde, Olaetxea gotzaiak Frankori badalitako gutunaren zirriborroa (idazmakinaz), gotzaiak berak eskuz egindako hainbat zuzenketa barne, On Marzelinoren artxibategian gordetzen da:

Pamplona, a 30 de diciembre de 1940

Excmo. Sr. D. Francisco Franco Bahamonde

Jefe del Estado Español y Generalísimo de los Ejércitos

Excmo. Señor:

Todos los días le encomiendo con fervor en la santa misa; y lo he tenido más intenso en estas fiestas de Navidad y fin de año.

Quiera Dios —como yo se lo pido— seguir asistiéndole, como hasta ahora con sus mejores gracias y darle la alegría de ver un día en su apogeo a la España grande y buena, que forma el anhelo de su vida.

Una ilusión; la de que mi carta sea leída por Vuecencia me ha movido a apartarla del sin fin de felicitaciones, que le habrán consolado en estas fiestas, porque quiere llevarle la mía un consuelo más excogido (sic) en la fuente de consuelos para otros.

Y es que con mi felicitación, Señor, va la de dos mil desgraciados, que creen en Vuecencia y en las largas horas de miseria, de dolor y desesperanza suspiran: «Ah; si el Caudillo supiera…».

Lo digo puesta la mano en el corazón, sin flor de literatura ni lisonja.

El Castillo de San Cristóbal (un tiempo fortaleza, luego prisión militar y hoy presidio común) los alberga. A él se sube por una larga y escabrosa (en la minuta dice: muy mal tenida) carretera, y en el angosto patio y las estrechas galerías, en que se hacinan, viven (los, tachado) dos mil hombres tan sin sol y sin aire, tan sin abrigo y tan sin alimento que casi una mitad se hallan enfermos, y enfermos de tuberculosis.

Hay cosas buenas arriba: unas autoridades inmejorables, una monjitas heroínas y dos ejemplares
capellanes.

Y… hay presos buenos; hay centenares de hombres (tengo la lista ante mis ojos) que ni tienen manos manchadas en sangre, ni han envenenado al pueblo; centenares de hombres que tienen revisada favorablemente su causa y esperan la ratificación del fallo (en la minuta: el turno de su expediente) para salir a la vida y al amor de los suyos.

Señor, al alborear el último día de este año, por los presos que creen en Vuecencia y le quieren, este su servidor no acierta a pedirle porque no sabe si es posible dar mayor prisa al fallo de las causas (en la minuta: se anima a pedirle una palabra a las Auditorías de la España que nunca fue roja, Valladolid, Segovia, Salamanca, Burgos…, o al ministerio del Ejército, por si es posible mayor rapidez en las tramitaciones) ni sabe si es posible un aumento en la pobre asignación diaria de los presos.

Y después de pedirle perdón de su osadía… Es tan magnánimo el corazón de Vuecencia que yo sé que me lo concede amplio (borrado).

Solo sabe que lo que sea posible entrará muy hondo en el corazón de Vuecencia y que él sabrá perdonarle la osadía de esta carta.

De Vuecencia humilde y agradecido servidor y capellán.

† Marcelino, obispo de Pamplona.

Gutun hau Valladoliden 1936ko irailaren 19an bildutako gerra-kontseilu bidez, eta 1936ko 102. auziaz, matxinada militarragatik, hogeita hamar urteko goi espetxe zigorrera kondenatutako presoei buruzkoa da; eta Medina del Campon, Gasteizen, Lugon, Burgosen, Avilan, Segovian, Salamancan, Astorgan, La Coruñan, El Ferrolen, Vigon, Tuyn, Oviedon, Pontevedran, Luarcan, Iruñan, Ponferradan, Donostian, Elgoibarren izandako beste gerra-kontseiluengatik: 1.000 preso baino gehiago, zeinetatik hilketak seik besterik ez zeuzkaten.

Preso hauek hainbat zorion-gutun bidali zizkioten gotzaiari.

(Vicente Cárcel Ortí, Caídos, víctimas y mártires, Espasa, Madrid, 2008, 361-364. orr.).

Jarraituko du…

EZKABAKO PRESOEK OLAETXEA GOTZAIARI BIDALI ZIOTEN ESKER ONEKO GUTUNA

Alfonso XII.aren Gotorlekua, San Kristobal edo Ezkaba mendian

Argazkia: Wikipedia

Atzo esan genuenez (Marzelino Olaetxea, preso politikoen defendatzailea), hurrengo sarreretan, Olaetxea gotzaiaren artxibategi pertsonaleko zenbait agiri osorik plazaratuko genituen, gure protagonistak Nafarroako preso politikoen alde egin zuena frogatze aldera.

Olaetxeak gotorlekura 1940ko irailaren 24an egin zuen bisita zela eta, Ezkaba mendiko presoek Iruñako Gotzaiari bidalitako gutunatik hasiko gara (Mensaje enviado por los reclusos de San Cristóbal al Excmo. e Ilmo. Señor Obispos de Pamplona, con ocasión de su visita a la Prisión-Fortaleza el 24 de septiembre de 1940, día de Nuestra Señora de la Merced). Honela esaten du hitzez hitz (itzulpena geurea da):

Gotzai Jauna: Jaun txit prestua, zerua ukitzeraino altua den berorren duintasunagatik eta gure garraztasuna partekatzeko eta leuntzeko guregana ekarri duen kristau apaltasunagatik, bi aldiz da txit prestua.

Gotzai Jauna: Jaun txit prestu horri adeitasunezko eta maitasunezko mezu bero bat emateko eginbeharra daukat. Eta, hala egiterakoan, neure espetxekide guztien izenean hitz egiten dut; hemen presente daudenen izenean; bularrean, bihotzaren gainean, esker oneko lore bat -arima onek esparru honen harrietatik har dezaketen bakarra- zeramatela kartzelatik atera zituztenen izenean; eta baita hildakoen izenean ere hitz egiten dut, zeinak Jainkoak askatu baitzituen eta zeinen arimei gaur gure artean egoten utziko baitzien…

Denok, bagaudenok eta bazeudenak, gizakiei egiten ahal zaien onurarik handiena egiteagatik -zoritxarran maitatu eta lagundu- Jaun txit prestu horrekin gaude zorretan.

Baina, bereziki, Jaun txit prestu horrekin eskerrak emateko ezin ihartuzko zor gozoa daukatenak zorigaiztoko HIRUGARREN BRIGADAko  lagunak dira, bizitzan zigor bikoiz baten zama bikoitzak lurperatuta baitzeuden. Jaun txit prestu horri esker, HIRUGARREN BRIGADA ez da jadanik existitzen… Inolako indar materialik mugi ezin zuen zigor bikoitzaren zama bikoitza Jaun txit prestu horren giza maitasunak, kristau-maitasunaren izpiritu indarrak, jaso du.

Honela, salbagaitzak ziruditenak salbatuak daude. Asko beraien etxeetara itzuli dira, eta oraindik hemen direnak, gainontzeko presoen baldintza berberetan, agian gertu den askapenaren ordua itxaroten dute… Halakoa da Jaun txit horrek egindako lana; gu guztiok, gaudenok eta gure artean ez daudenek, txanponez txanpon, hau da, maitasuna maitasunaren truke itzuliz besterik ezin dugu ordaindu. Maitasun horrek, lege sakratu baten moduan, ona egiteko bizitzera behartzen gaituela ahaztu gabe. Jaun txit prestu hori bizi den bezala eta, bere adibidea jarraituz, gizakiak bizi daitezela nahi duen bezala.

Hona hemen, Gotzai Jauna, jardunaldi handi honetan Jaun txit prestu horri eman behar diodan mezua; San Kristobalen bi festaburu elkartzen dituen jardunaldi honetan: Mesedeetako Ama Birjinaren eguna eta hainbeste itxaron eta desiatu den Jaun txit horren bisitarena.

Mezu honen esker on testigantza gure Kaperau Jaunei luzatu nahi eta behar diegu ere, une guztietan kontsolamendua eta babesa eman baitigute; Karitatearen alabei, borondatez gurekin gatibualdia partekatzen dutenak eta beraien pairamenarekin leuntzen dutenak; gure Zuzendari Jaunari, diziplinaren gogortasuna ontasunaren aringarriarekin anaitzen jakin izan zuelako beti; eta azkenik, Administratzaile Jaunari, Zerbitzuaren Nagusi Jaunei, Ofizialei eta Zaindariei, Zuzendaritzaren izpirituarekin bat eginik, beraien betebeharra presoei zor zaien begirunearekin betetzen dakitenak.

Hau da, Gotzai Jauna, ordu honetan eta nere lagun guztien izenean esateko neukan eginkizuna: bagaudenak, gure artean ez daudenak eta hildakoak, zeinen arimei, gaur, hemen, gure artean, borondate oneko gizonen bihotzetan maitasuna den esker oneko festa honetan Jainkoak parte hartzen utziko baitzien. Antonio G. de Linares.

(Vicente Cárcel Ortí, Caídos, víctimas y mártires, Espasa, Madrid, 2008, 60. orr.)

Jarraituko du…

LAPURTERA KLASIKOAN IDATZITAKO LEHEN EUSKAL LIBURUA AGERTU DA

 Esteve Materrak 1617an argitaraturiko ‘Doctrina Christiana’ galduta egon da azken mendeetan eta erabat ezezaguna zen. Aziti Bihia elkarteak ale bat aurkitu du eta Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitateko Letren Fakultatean, Gasteizen, aurkeztu du gaur: dagoeneko, argitaratzeko edizioa prestatzen ari dira, argitaratzeko asmoz.

Esteve Materrak idatzitako ‘Doctrina Christianak’ 1617an ikusi zuen argia, Bordelen. Horrela eman zitzaion hasiera euskal obra klasiko garrantzitsuenetan  -besteak beste, Pedro ‘Axular’ urdazubiarraren ‘Geron’- erabiliko zen euskalki literarioari (lapurtera klasikoa), mende zenbait beranduago euskara baturako eredu izanen zen horri.

Lapurtera klasikoaren opera prima hau euskaraz inprimaturiko lehen liburuetarik ere bada, haren aurretik hauek besterik ez ditugu: Etxepareren ‘Linguae Vasconum Primitiae’ (1545), Leizarragaren ‘Testamentu Berria’, ‘Kalendrera’ eta ‘ABCa’ (1571), Betolatza arabarraren dotrina elebiduna (1596), ‘Refranes y Sentencias’ errefrau bilduma (1596) eta Elsoren dotrina gaur egun galdu eta ezezaguna ditugula. Materrarenak harrera bikaina izan zuen eta frankotan berrargitaratu zuten, aldaketa sakonekin, ondorengo hamarkadetan. Edonola ere, zeharkako aipuen bidez lehen edizioa 1617koa zela Jakin arren, haren eduki eta itxura erabat ezezagunak izan dira garai guztietako irakurle eta ikertzaileentzat: Manuel Larramendik XVIII. mendean lehena ez beste edizio bat izan zuen eskuartean, Julien Vinsonek XIX. mende akabuan argitaratu zuen euskal klasikoen bibliografiak dagoeneko galdutzat zituen lehen edizioaren ale guztiak, eta garai modernoagoetan Materraren obraren inguruan egindako ikerketa guztien oinarria Oxforden gordetzen den 1623ko bigarren edizio aski moldatuaren eta zabalduaren ale bakarraren kopiak edo ondorengo edizio modernoak izan dira.

Aziti Bihia: hilabeteak Materrarekin lanean

Aziti Bihia elkartea UPV/EHUko Letren Fakultatean doktoretza tesia prestatzen ari diren hainbat hizkuntzalari eta filologo gaztek eratu zuten duela bi urte. Elkarteko kide Borja Ariztimuñok, Udane Atutxak, Dorota Krajewskak, Urtzi Reguerok, Ekaitz Santaziliak, Oxel Uribe-Etxebarriak eta Eneko Zuloagak osatzen dute proiektuan lanean diharduen taldea. Proiektuak UPV/EHUko bi ikerketa talderen laguntza jaso du: Joseba A. Lakarrak zuzentzen duen Monumenta Linguae Vasconum eta Joaquín Gorrochateguiren gidaritzapeko Euskararen historia eta hizkuntzalaritza historiko-konparatua ikerketa taldeena. Gazteok duela hilabete batzuk hasi ziren ‘Dotrina Christianaren’ 1623ko bigarren edizio kritikoa prestatzen. Ikerketak, besteak beste, Oxfordeko Bodleian Libraryn gordetzen den ale original bakarra kontsultatzera eraman ditu ikerlariak, baita beste zenbait bibliotekatan barreiaturik dauden ondoko edizioen kopiak biltzera ere.

Dorota Krajewska taldekideak aurkitu zuen, bigarren edizioan lanean zebilela, Danimarkako Errege Bibliotekan 1617ko lehen edizioaren ale bat. Dagoeneko aski aitzinatua dute testuaren finkatze lana, ikerketa eta ondorengo edizioekiko konparaketa; gainera, orain arte Euskal Filologiaren alorrean bizirik egon diren hainbat zalantza eta eztabaida argitu ahal izateko datu baliagarriak lortu dituzte. Horietako batzuk gaur UPV/EHUko Letren Fakultatean egindako aurkezpenean argitu dituzte, eta horrekin batera, webgune bat ere abiarazi dute, besteak beste, testuen transkripzioak, oharrak eta orain arte egindako ikerketa guztia biltzen dituena, aurkitu berri duten obraren faksimileaz gain.

‘Materra: edizioa eta azterketa’ (https://sites.google.com/site/materraedizioa).

 EHUko komunikazio bulegotik hartu da informazio hau.

“Gartxot”en mitoak (II): Altobizkarreko kantua

https://i0.wp.com/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Batalla.roncesvalles.jpgAurreko sarrera batean esan genuen bezala, Gartxot, konkista aitzineko konkista  filman Arturo Kanpionek bere El bardo de Izalzu (1917) eleberriko argudioari jarraituz,  bardoak euskaraz herriaren ekintza gogoangarriak kantatzen ditu. Orreagako bataila ospetsua da (778), zeinean euskaldunek Karlomagnoren ejerzitoaren atzekaldea erasotu eta Roldan hil zuten.

Filma honetan ez da agertzen Altobizkarreko Kantua Kanpionek bere eleberrian islatzen duen bezala eta kantua “Orreagako Kantua” bezala aipatzen du. Gartxotek bere seme Mikelotekin kantatzen duen kantu hau erlijioso berriek (Conquesetik etorritakoak) debekatzen dute Chanson de Roland ezarriz.

Filmaren musika bera Benito Lertxundi kantari euskaldunak egin du. Lertxundik, duela hainbat urte, Altabizkarreko Kantuaren bertsio bat egin zuen (Altabizkar / Itzalzuko bardoari, 1981). Benito Lertxundiren bertsioak, egilearen beste hainbeste abestiren moduan, arrakasta handia izan du, bere indar sinboliko eta sentimentala dela eta.

Kanpionen eleberrian Altabizkarreko Kantuak daukan esanahiaz jabetzeko, Post hau irakurtzen jarraitu

“Gartxot”en mitoak: euskara Orreagan

roncesvalles virgen 012

Orreagako Ama

Aurreko sarrera batean, “Gartxot”, konkista aitzineko konkista filmaren faltsukeriaz eta oinarri historiko ezaz hitz egin genuen. Gauza askoren artean, ondoko galdera botatzen genuen: Elizak -kasu honetan Orreagako abadeek- latina euskararen kaltetan inposatu izan balu nola da posible herri horretan gaur egun arte euskaraz mintzatu izana?

Gainera, lurralde hauen kristautzea latinaren bidez egin izan balitz, hainbesteraino errotuko al zen kristau-fedea? Gaur egun arte iraun dute mendez-mende hainbat bailarek Orreagara egindako erromeriek. Zein hizkuntzatan zuzendu da herria Orreagako Amarengana? Bere ama hizkuntzan, hau da, euskaraz. Honen isla aurki daiteke kantuetan, otoitzetan, bertsoetan, sermoietan, hainbat ohituretan, etab.

Honen guztiaren adierazgarri diren zenbait testigantza historiko ekartzen ditugu jarraian: Post hau irakurtzen jarraitu

Milaka ikasle “Gartxot” filma ikustera eramaten ari dira

Si quieres leer este texto en español, haz clic aquí.

Si vous voulez lire ce texte en français, cliquez ici.

Erlijioa Nafarroan blogatik hartutako artikulu hauek irakurtzera gonbidatzen zaituztegu.

Cartel de 'Gartxot'

2011an Asisko Urmeneta eta Juanjo Elordik plazaratutako “Gartxot, konkista aitzineko konkista” filma ederki zabaldu da Euskal Herria osoan. Izan ere, kultur erakundeen babesa eta Euskal Herriko kantari, musikari eta idazle askoren laguntza izan du. Orain gutxi, euskal ikasleak film hau ikustera eramateko gonbitea luzatu diete egileek Euskal Herriko ikastetxeei. Hortaz gain, DVD bertsioari esker, ikastetxeetan ikusi ahal izango da filma zinemara joan beharrik gabe.

Baina zer kontatzen du “Gartxot”ek? Irakurleek jakingo dutenez, filma Arturo Campion idazle iruindarrak 1917an gazteleraz argitaratutako “El bardo de Izalzu” eleberrian oinarritzen da. Poligrafo nafarrak Zaraitzuko kondaira bat hartu zuen abiapuntutzat liburu hau idazteko. Campionen liburuak historikotasun urria dauka, baina Gartxot filmaren egileek oraindik urrunago eraman dute beraien sormena. Post hau irakurtzen jarraitu

Bilduk gizartetik Erlijioa deuseztatuko du

¡Si quieres leer este artículo en castellano, haz clic aquí!

Aurreko larunbatean, Euskal Herria Bilduk EAEko hauteskundeetarako egitasmo politikoa aurkeztu zuen. Gauza askoren artean, Bilduk laizismo radikala inposatu nahi du euskal gizartean. Esate baterako, ikastetxe publiko nahiz kontzertatuetan Erlijioa deuseztatu nahi du, “ematen diren irakaskuntzetan, erlijio, filosofia eta ideologia-usteek nahasketarik eragin ez dezaten hezkuntza helburuetan”. Bildurentzat “laikotasuna ezinbestekoa da edozein gizarte guztiz demokratikoa izateko”. Halaber, esparru publikoan ez da egongo gurtzarako tokirik. Hortaz, “ez da lurzoru publikorik emango kultua egiteko lekuak izateko, ez eta hezkuntzarako edo beste xede batzuetarako erlijio-zentroak egiteko ere”. Post hau irakurtzen jarraitu

“Etorkinen osasun arreta bermatzea eskatzen dugu”

¡Si quieres leer este artículo en castellano, haz clic aquí!

BILBO, DONOSTIA ETA GASTEIZKO OSASUN IDAZKARITZA ETA ORDEZKARITZEN KOMUNIKATUA

Maiatzaren 30ean, Euskadiko ospitaletako kapelautzetako kideek urteko bilera egin zuten Donostian. Kide guztiek ere heuren kezka azaldu zuten, irailetik aurrera erregularizatu gabeko etorkinei osasun txartela ukatuko zaiela eta (adingabeak, haurdunak eta larrialdiko kasuetan izan ezin).

34inmigrantesportadatxiki.gif Bilera hartan esandakoak bilduta, Bilbo, Donostia eta Gazteizko elizbarrutietako osasun idazkaritza eta ordezkaritzetako kideek, gure Gotzainek 2011ko Pastoral Gutunean azpimarratutakoa ekarri nahi dugu gogora.

Bibliak etorkinak gu bezala hartzea Post hau irakurtzen jarraitu

Errepublika egiazko sistema faxista bat izan zen

¡Si quieres leer este artículo en español, aprieta aquí!

Aurreko apirilaren hamalauan, Bigarren Errepublika Espainiarraren urtemuga ospatu zen. Deigarria bada ere, kolore guztietako alderdiek bazuten zer ospaturik egun horretan: komunistak, sozialistak, liberalek, independentistek, etab. Oraindik gogoan daukagu Zapaterok elkarrizketa batean bota zuen esaldi xelebrea: “errege oso errepublikazalea daukagu”. Bere garaian Aznar presidenteari ere entzun izan genion Manuel Azaña Errepublikako presidentearen mireslea zela. Guztien laudorioak merezi omen ditu 1931tik 1936ra iraun zuen erregimen horrek. Demokrazia eta askatasunaren paradisua izan omen zen hura. Post hau irakurtzen jarraitu

Elizaren finantziazioari buruz

Otsailaren 26an “El País” egunkariak “Xake zerga-paradisuari” (“Jaque al paraíso fiscal”) izenburupean argitaratutako artikuluan Eliza Katolikoaren finantziazioari buruz hainbat faltsukeri esan zituen.

Eskeintzen ziren datuak argitzeko asmoz, otsailaren 29an Espainiako Gotzaien Batzarraren Informazio Bulegoko zuzendariak egunkarira gutun bat bidali zuen, martxoaren 26ko 2/1984 Legeak arautzen duen zuzenketa-eskubidea erabiliz. Ez zen erantzurik izan. Geroago, “El País”eko Irakurlearen Arartekoari beste gutun bat bidali zitzaion bitarteko izan zedin, bere Estatutuak dioen bezala Irakurlearen Arartekoaren eginkizuna “informazioen tratamendua kazetaritzaren arau etiko eta profesionalen araberakoa izan dadin begiratzea” baita. Kasu honetan, Post hau irakurtzen jarraitu

Eliza eta OHZren salbuespena

Azken denboraldi honetan, hainbat esparruetatik Elizak OHZ, Ondasun Higiezinen gaineko Zerga, ordaindu dezan eskatu da, pribilegio bat delakoan eta, krisialdi garai honetan, udaletxeek zerga honen bidez bildutakoa premiazkoa dutela argudiatuz.

Sarrera honetan, bi gogoeta eginez, Eliza Katolikoaren ustezko pribilegio honi buruz zenbait gauza argitu nahi ditut.

LEHENBIZIKO GOGOETA. OHZren (Ondasun Higiezinen gaineko Zerga) salbuespena ez da, inondik inora, Eliza Katolikoaren pribilegio berezi bat. Hauek guztiek badute zerga-salbuespen hau ere:

  • Zerbitzu publikoak (Defentsa, Segurtasuna, Hezkuntza eta Presondegi-Zerbitzuak).
  • Erlijio-erabilera daukaten higiezinak, Aulki Santua, Erlijo-erakunde Ebajelikoen Federakuntza, israeldar-elkarteen Federakuntza edota Islamiar-Komisioarekin egindako hitzarmenen aplikazioa dela eta.
  • Atzerriko gobernuen higiezinak edo nazioarteko hitzarmenak direla eta ez dutenak ordaindu behar.
  • Gurutze Gorriarenak.
  • Trenbidearen liniek hartzen dituzten lurrak eta eremu hauetan kokatzen diren eraikinak.
  • Ikastetxe hitzartuak.
  • Historia eta arte-ondareari dagozkionak.
  • Irabazi-asmorik gabeko erakundeak. Post hau irakurtzen jarraitu

Hauek dira Eliza Katoliko “gorrotatuaren” zenbatekoak

  • 5.141 ikastetxe; 990.774 ikasle (ikastetxe bakoitzeko 3 milioi euro aurrezten ditu Estatuak)
  • 107 ospitale (Estatuari 50 milioi euro aurrezten dizkio urtean ospital bakoitzak).
  • 1.004 zentro; ambulatorioak, kontsultategiak, babes-etxeak, elbarrientzako zentroak, pasadizokoen etxeak eta HIESa duten gaixo terminalen etxeak, besteak beste; guztira 51.312 ohe (urtean 4 milioi euroko aurreztea zentro bakoitzeko).
  • Caritasen urteroko gastua: 155 milioi euro (katolikoen sakeletik ateratakoak).
  • Esku Elkartuak (Manos Unidas) erakundearen gastua: 43 milioi euro (sakel beretik)
  • Obras Misionales Pontificiasen (Domund) gastua: 21 milioi euro (ezetz asmatu nondik ateratzen diren?).
  • Marjinatuen berreziketarako 365 zentro (prostituta-ohiak, preso-ohiak eta drogazale-ohiak): 53.140 pertsona (Estatuari milioi erdi euro aurrezten dizkio zentro bakoitzak).
  • 937 umezurtz-etxe; 10.835 utzitako haur. (zentroko 100.000 euroko aurreztea).
  • Historia eta arte-ondarearen zaintze eta mantentzearen %80a.

Kontuak atera dira eta, osotara, Elizak 32.000 eta 36.000 milioi euro arteko aurreztea ekartzen dio Estatuari.

Honi guztiari gehitu behar dizkiogu Caritas, Esku Elkartuak, etabarretan lan egiten duten edo laguntzen duten pertsona guztiak. “Soldatarik gabeko” boluntarioak dira (zenbaitentzako harrigarria izan arren, egia da: besteen alde debalde lan egiten duten pertsonak badira), ezer ere ez eskatu gabe besteak laguntzen dituztenak. Zenbateko kostua izan dezake beraien lanak?

Hauxe da Estatuak Eliza Katolikoari zenbait laguntza ematen jarraitzeko arrazoia: ikaragarri merke ateratzen zaio.

Harrigarria da inork ez (edo oso gutxik) ezagutzea Espainiar ekonomia “ongi joateko” funtsezkoa den aurrezte hau…

Kontrapartida moduan:

Zenbat jantoki ireki ditu CC.OO.ek behartsuentzako?

Gaixo terminalentzako eta HIESa dutenentzako zenbat ospitale dauzka UGTk?

Nora jo dezake txiro batek ogitarteko bat eskatzera? PPren egoitzara? PSOEren egoitzara? EBrengana agian?…

Ba hauek guztiak gure zergetatik bizi dira…